Küveyt qəzetlərində tarixi ipəkçilik sənətimizə həsr olunan məqalələr dərc edilib
Küveytin ərəbdilli qəzetlərində Azərbaycanın tarixi ipəkçilik sənətinə və milli baş örtüyü kəlağayıya həsr olunan “UNESCO-nu göz qamaşdıran rəngli bir gözəlliyə çevirən min barama, nəsillərin ənənəvi təcrübələri, Azərbaycan kəlağayısı eşarp, Qadın zərifliyi üçün kişi ipəyi” başlıqlı məqalələr dərc edilib.
Azərbaycanın Küveytdəki səfirliyindən AZƏRTAC-a verilən məlumata görə, məqalələrdə qeyd edilir ki, İpək Yolunun kəsişməsində yerləşən tarixi Şəki şəhəri uzun müddətdir ki, ipək istehsalının mərkəzidir və xüsusilə kəlağayı adlanan baş örtükləri ilə məşhurdur. Bu kəlağayıların və ya ənənəvi Azərbaycan qadınlarının baş örtüyü kimi istifadə etdikləri eşarpların istehsal prosesi olduqca zəhmətlidir, bacarıq və çoxlu xammal tələb edir. Azərbaycanda kəlağayı, eşarp fabrikinin sahibi Zaur Yaqubov bu şirkətin keçən əsrin əvvəllərindən bəri qurulduğunu deyir. “Xammaldan başlayaraq baş geyimlərinə qədər bütövlükdə ipək istehsalının tam bir dövrünü keçirik. Bir barama təxminən min metr ipək sap istehsal edir və bir kəlağayı eşarp hazırlamaq üçün mindən çox baramaya ehtiyacımız var. Əvvəlcə, baramalar qatranı boşaltmaq üçün qaynar suya qoyulur. Bu addım, istehsal prosesində vacibdir, çünki iplərin davamlılığına mane ola biləcək bir zərərin olmamasını təmin edir. Sonra yığılan iplər bir-birinə yapışdırılır, bu da toxuma əməliyyatları üçün uyğun bir iplik verir. Bu proses maşınlar tərəfindən həyata keçirilsə də, müəyyən bir şəxsin nəzarəti olmadan baş vermir. Materialların əl ilə boyanması bacarıq və dəqiqlik tələb edir. Kəlağayı istehsalçıları zirinc, yabanı alma, zəfəran, qarağat və sumaq da daxil olmaqla təbii rəng ekstraktlarından istifadə edirlər. Sonra eşarplar qurudulmaq üçün asılır və daha sonra xüsusi dizaynlarla bəzədilmə mərhələsinə çatır və bu, Kəlağayının istehsalı prosesinin ən vacib mərhələsidir. Kəlağayı üzərində həkk olunmuş dizaynlara gəlincə, bunlar armud ağaclarından, qoz və yabanı almalardan hazırlanan qəlib adlanan taxta qəliblər vasitəsi ilə hazırlanır. Müxtəlif moda və yenilənmiş modalara baxmayaraq kəlağayının üslubları əsrlər boyu eyni qalıb”, - deyə o bildirib.
İstifadə olunan rəsmlərə və haradan gətirildiklərinə gəldikdə, bitkilərdən və həndəsi formalardan, xüsusən də çox yayılmış bir bəzək olan “paisley dizaynından” (Paisley Design) ilham alırlar. Baskal kəndində Kəlağayı istehsal edən dördüncü nəsil sənətkarlardan biri və bu sənəti və sənətkarlığı hələ də qoruyan az sayda şəxslərdən biri olan Abbasəli Talıbov yaşayır. Baskaldakı dükanında Kəlağayıları dizayn edən və satan bir vətəndaş Həyat Xəlilova, bir eşarpın orijinal olub-olmadığını necə öyrənəcəyimizi izah edir.
"Azərbaycan kəlağayısı müəyyən bir dairədən keçməlidir" - deyir Xəlilova. Gəlin bu təcrübəni birlikdə edək və keçib-keçmədiyini görək. "Gördüyünüz kimi, bu ipək eşarp üzükdən asanlıqla keçir ... belə orijinaldır".
Baskala gələn qonaqlar istehsal prosesini izləyə və eşarp hazırlamağa qatıla bilər və ən azı bir eşarp almadan nadir hallarda kəndi tərk edirlər.
"15 ildən çoxdur Cenevrədə yaşayıram", - deyir İsveçrədən bu şəhəri ziyarətə gələn turist Ulduz Əkbərova. Mən qayınanam üçün bənzərsiz bir hədiyyə almaq istərdim. "Bu, Azərbaycandan gələn orijinal kəlağayıdır. Çox xüsusi və gözəldir. Mükəmməl bir hədiyyədir".
Eyni məqsədlə Rusiyadan gələn Elena Popkina isə “Gözəl kəlağayı eşarplarının istehsal edildiyi Baskalda oldum. Gördüklərimdən çox xoşbəxt idim, çünki Baskalda kəlağayını düzəldən kişilərdir. Kişilər bu cür eşarpları öz əlləri ilə düzəldir və qadınlarına hədiyyə edirlər”, - deyir.
2014-cü ildə UNESCO tərəfindən bu gözəl və eyni zamanda, ipək kəlağayı eşarp UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs Siyahısına daxil edilib.
